Còn Đây Bài Hát Năm Xưa
Lê Du Miên
Từ ngày tía tui nằm xuống , gia đình tôi càng nghèo khó hơn. Thiệt tình không hiểu sao tía tui đành đoạn bỏ vợ, bỏ con mà đi theo ông bà chi sớm để má tui và anh em tui khổ. Tội nghiệp má tui , làm lụng vất vả, đầu tắt mặt tối. Má tui hễ có ai kêu làm gì thì làm nấy. Ngày mùa thì đi cấy, đi nhổ mạ mướn cho người ta , rồi đi gặt, đi đập lúa... tối mịt mùng mới về ôm theo một thúng lúạ. Về tới nhà má còn đốt đèn rê , xẩy lúa. Anh em tui thì ngủ gà ngủ gật. Có tối Má hỏi tui :
- Con đã cho em ăn cơm chưa mà sao nó đã ngủ queo rồi.
Tui nhìn má mồ hôi chảy ướt áo , bùn đất lấm lem trên tóc má, mà lòng đau quặn. Tôi nói với má :
- Con cho em ăn cơm nguội rồi má. Sao má về trễ quá vậy má. Em con nó mong, nó chờ miết rồi nó ngủ luôn...
Tui không dám nói với má tui là...cơm đã hết, tui chưa có ăn gì , mà má tui chắc cũng đâu đã có gì vô bụng chớ.
Má tui ngó về chiếc giường em tui ngủ,đưa tay quẹt nước mắt., rồi ôm tui. Tui nhìn thấy nước mắt má ứa ra , mắt tui cũng mờ đi , tôi chả còn trông thấy rõ những gì trên khuôn mặt của má nữa , chỉ còn mùi hăng hăng của bùn, của xình, cái mùi quen thuộc với má con tui từ ngày tía tui mất. Từ ngày tía tui không còn thương anh em tui nữa, tía tui ra nghĩa địa nằm , anh em tui bữa đói, bữa no.
- Con ghét tía. Tía bỏ đi để má một mình khuya sớm. Má dạo này ốm và đen...không còn giống má hôm nàọ Con thương má. Con chỉ thương má.
Má tui xiết chặt tui vô lòng , giọng nói nghẹn nấc :
- Hổng được nói như vậy con. Tía con thương Má, thương các con lắm. Tía cũng chẳng muốn đi như vậy đâu con. Chỉ tại cái số của tía con ngắn ngủn vậy thôi. Chắc tía con ở đâu đó cũng đang nhìn má con mình, tía khóc...
Tui mơ màng thấy tía tui da mặt trắng bệch, tóc tai bù xù , đưa tay ra với với tui. Tui sợ quá co rúm người lạị. Cái bụng tui nó cồn cào , nó cồn cào và tui ngủ thiếp đi trong vòng tay má tui lúc nào tui không biết. Khi tui thức dậy thì ông mặt trời đã nhô lên khỏi ngọn cau. Em tui vẫn còn ngủ. Nhà êm vắng.Tui biết má tui đã đi làm. Bữa nay người ta kêu bả đi nhổ cỏ lúa...
Mùa học tới chắc tui phải nghỉ học quá. Hôm trước má tui bị cảm , tui nói má nghỉ vài bữa cho khỏe, nhưng má tui nói má tui cố gắng làm để có tiền sắm cho tui bộ đồng phục. " Năm tới con học lớp sáu rùi, đâu có thể muốn mặc sao thì mặc đâu. Con bây giờ là học cao nhất họ hàng rùi đấỵ. Họ nội, họ ngoại đâu thấy ai có cái tiểu học đâu con. Thấy vậy má cũng mừng lắm. Cũng hãnh diện với người ta".
Thiệt đó , má tui gặp ai cũng khoe là tui học giỏi , là tui năm tới lên trung học rồi. Tội cho cái ước vọng nhỏ nhoi của má , nhưng tui sao đành thấy má lam lũ một mình. Cứ mỗi buổi tối khi má về , nhìn thấy khoảng lưng má ướt đẫm, đôi bàn tay má chai cứng , chân đi đất xướt xát gai cào , nước mắt tui lại trào ra. Nhìn thấy má người ta mà thương má mình quá. Má người ta đâu có phải lặn lội bương chải như vậy đâu. Má người ta còn có những bộ đồ lành lặn , má tui bộ nào cũng một vài miếng vá. Tui đi học nữa sao đành.
Nhìn đứa em vẫn nằm ngủ yên trên giường, khuôn mặt thật ngoan. Tui lấy tay áo chùi sơ đám nước miếng trên miệng nó rồi lững thững bò xuống giường , đi ra cửa. Tui đi ngang qua bàn thờ tía tui. Nhìn tấm ảnh tía tui cười . Tui dừng lại thắp nhang cho tía. Dù không có tiền mua gạo, nhưng má tui bao giờ cũng phải gắng cho có bó nhang ; Phải có nhang khói để tía con không lạnh lẽo. Tía con ở dưới khoẻ mạnh phù trợ cho má con mình." Tui cố nhớ lại những ngày tía tui còn sống , gia đình tui đỡ hơn nhiều... Những ngày ấy chỉ còn trong giấc mơ của tui thôi .
Ngoài xóm bọn trẻ con đang gọi nhau ơi ới. Những ngày hè này chúng hay rủ rê nhau đi tát cá, đi bắn chim, chạy ra đồng thả diều, vui chơi hồn nhiên. Tui sao không còn ham chơi nữa rồi . - Quang ơi, ra đây tao nói mày nghe
Thằng Tâm gọi tui. Tui đứng trong cửa nhìn ra :
- Có chuyện gì không mày?
- Đằng cây sao cuối khu rừng đó màỵ. Tao thấy cặp sáo đá bay về đó miệng ngậm mồị. Tao rình mấy ngày nay, tao đoán chắc là có ổ sáo trên đó. Tao đã tới gốc cây , lắng tai nghe, có tiếng kêu chiêm chiếp , mày đi với tao...
Trong đám bọn trẻ ở xóm , tui là đứa trèo cây hay nhứt , nên chúng hay rủ tui đi bắt chim lắm. Có bữa leo lên đụng tổ ong, ong nó bay ra chích tui túi bụi , tưởng đâu tui té xuống đất rồi. Tui cố gắng cầm cự , tụt xuống , chạy và lao ngay xuống cái đìa gần đó , lặn xuống , núp một hồi mới dám ngoi lên. Bữa đó mặt tui sưng như cái mâm. Má tui ngồi khóc... Từ đó tui tự hứa với lòng là tui không đi bắt chim nữa
- Tao không đi đâu. Tao phải ở nhà coi em tao...
Nắng đã lên cao. Cái nắng hè gay gắt làm sao. Tui vào bếp lục lọị. Má tui đã nấu cơm dành dụm cho anh em tui ăn cả ngày. Cầm tô cơm lên, gắp một miếng cá kho, tui ra ngồi trên hè cửa, vừa ăn vừa nhìn ra đường. Góc đường bên kia, dưới tàn cây râm mát. Bọn con gái đang tụm năm , tụm ba chơi đánh chuyền, chơi nhảy cò cò. Lúc thì chúng cười toáng lên, lúc thì cãi nhau chí chóe. Đứa này bảo đứa kia ăn gian, ngùng ngoằng nghỉ chơi. Một lúc rồi chúng lại tụ lại chơi năm mườị. Có đứa chạy núp ngay trong vườn nhà tuị..Tui thờ ơ, lơ đãng ngậm đôi đũa, nhìn những hạt nắng lung linh trong vườn. Nắng nhảy múa trên khoảng đất cát reo vui, nhưng trong lòng tui nắng làm rối loạn hoang mang. Nắng tong lòng tui thúc giục tui : "Chắc tui phải đi làm cái gì đó để phụ má tui. Phụ được chút nào hay chút đó, để cho em tui đi học...".
Tối hôm đó khi má tui đi làm về. Chờ cho má tắm rửa đâu đó xong xuôi. Tui dọn cơm lên. Bữa cơm có cá kho và rau muống luộc chấm nước mắm. Gia đình tui là dân rau giá, nhưng lại thích ăn rau muống. Ba má con tui tụ lại bên ánh đèn dầu leo lét, cùng ngồi ăn. Má tui gỡ xương cá cho em tui. Tui ngập ngừng :
- Má à...Con muốn thưa với má...
Má tui ngạc nhiên, ngừng ăn nhìn tui :
- Có chuyện gì mà bữa naỵ..con ấp úng hoài vậy?
- Con muốn...con muốn nghỉ học để đi làm gíup má...
Má tui thở dài :
- Cỡ con bây giờ đi làm được gì...? Con tính làm gì để giúp má đây.
- Con cũng chưa biết...nhưng...
- Thôi ăn cơm đi rồi đi ngủ. Đi ngủ sớm đị Má còn chút chuyện phải làm.
Dọn dẹp chén bát xong. Tui dẫn em tui đi ngủ. Đêm đó tui không tài nào ngủ được. Nằm nhìn hé ra thấy má ngồi cặm cụi sàng lúa. Đôi tay má thoăn thoắt, thỉnh thoảng má lại ngừng, kéo vạt áo lên lau mặt. Tui nghĩ má tui đang khóc. Tự dưng nước mắt tui cũng ứa ra.
Má tui làm việc tới khuya mới dừng tay, đứng dậỵ. Má vặn nhỏ chiếc đèn dầu rồi tiến về phía giường anh em tui. Tui làm bộ nhắm mắt nằm im như ngủ. Tui nghe tiếng má tui thì thầm : Trời ơi , Quang ơi . Sao không buông mùng xuống hở con? Muỗi tha tụi con đi mất thôi. Rồi má tui thả cái mùng xuống. Cái mùng may bằng vải thô quá dày đã che tối căn phòng hơn. Em tui cựa quậy, hình như thức giấc. Má tui nằm ké bên nó, vỗ về bằng tiếng hát nho nhỏ :
Em gái vườn quê
cuộc đời trong trắng
dầm mưa dãi nắng
mà em biết yêu trăng đẹp ngày rằm
anh biết mặt em
một chiều bên thềm
giọng hò êm đềm
và đôi mắt em lóng lánh sau rèm....
Bài hát này má thường hát ru anh em tui đã bao năm , nên tui cũng thuộc lòng. Mỗi lúc giọng hát của má như nghẹn lại. Em tui cũng đã nằm im. Má đưa tay lên quẹt mắt , nhẹ nhàng ra khỏi mùng tiền về phía cái giường ọp ẹp của má. Tui muốn níu má lại : Má ơi ngủ chung đi má. Con muốn được ngủ trong vòng tay yên lành của má mà....
* * * *
Hôm nay má tui nghỉ làm. Bả lo sắp xếp một ít quần áo cho tui vào cái bao vảị. Má chọn cho tui bộ đồ tươm tất nhất mà tui vẫn dành để đi học. Má bảo tui mặc vào. Hôm nay đám bạn tui bắt đầu năm học mới, còn tui bắt đầu đi làm. Má tui dẫn tui đi tới nhà Ông Cả Sang ở làng bên. Nhờ có người quen bên đó họ giới thiệụ. Ông Cả nhận cho tui vô giúp việc nhà. Công việc đầu tiên là Ổng giao cho tui chăm bầy vịt cả ngàn con.
Trên đường đi tới nhà ông Cả , Má tui dặn dò đủ điều nào là phải luôn ngoan ngoãn, phải vâng lời , phải kính trên nhường dưới. Nhà người ta là nhà giàu có con ạ. Mình chỉ là kẻ tôi tớ , làm công. Sống làm sao cho người ta yêu thương , thì mới dễ thở...Nghe má khuyên nhủ tui chỉ muốn khóc. Nhìn chúng bạn tung tăng cắp sách tới trường tui càng muốn khóc hơn. Tui nhớ lại năm sáu năm về trước cũng ngày này Má dẫn tui đi học. Mọi cái lạ lẫm lắm đối với tui. Bây giờ cũng thế, cũng con đường này mà sao tui có cảm tưởng như mới đi lần đầu , nếu không có má dắt đi chắc tui đi lạc không biết lối về. Tui tự an ủi mình: Cái chuyện này là tui tình nguyện mà. Má tui thì muốn tui tiếp tục học , nhưng tui đã quyết rồi. Má tui cũng chìu theo...
Khi đi ngang qua cổng ngôi trường thân yêu cũ , thằng Tâm chạy ùa ra :
- Quang ơi , tao chờ mày lâu rồi nè. Vô lớp cho tao ngồi bên mày nha. Ủa mà cặp mày đâu , sao lại mang cái bao này...
Tui không trả lời nó. Tui muốn bỏ chạỵ. Má tui quay đi. Tui biết Má tui đau lòng lắm. Tui đi xa rồi, xa hẳn tuổi học trò một sớm thu se lạnh.
Tới cổng nhà Ông Cả, hai con chó bẹc giê nhảy chồm ra sủa gâu gâu. Một cô gái, sau này tui biết tên là Thuyên , ra mở cửa. Thuyên mồ côi mẹ , cha Thuyên lấy vợ khác và Thuyên cũng như tui được giới thiệu vào làm việc cho gia đình Ông Cả. Má tui vào nói chuyện gởi gấm tui và đội ơn Ông Cả đã thương xót cho tui được tới hầu hạ Ông bà... Rồi Má tui ra về. Lúc này tui mới thấy cô đơn , thấy lạc lõng làm sao. Tui hối hận, tui níu tay Má , tui chỉ muốn đi về với má...Nhưng đã bước vào rồi , phải đi tiếp con đường này thui. Má tui bước đi thật nhanh , tui trông theo có cảm tưởng như là ly biệt. Tui sẽ sống ở cái nhà nàỵ. Ăn ngủ ở đây. Nhà má tuy gần mà xa. Xa thật rồi !
Suốt buổi sang tui ngồi ngoài hiên nhà Ông Cả, chả biết làm gì. Tới giờ ăn cơm , tui phụ với Thuyên dọn cơm lên , rồi đứng hầu quạt cho Ông Cả dùng cơm. Sau đó tui, Thuyên và vài người nữa cùng nhau ăn cơm dưới gian nhà bếp.
Buổi chiều tui lững thững ra bờ ao. Vườn nhà Ông Cả thật đẹp, cây cối lớp lang. Những chậu kiểng ngạo nghễ khoe cái giàu sang phú hộ. Chim chóc hót suốt ngàỵ. Tui vừa đi vừa nghĩ tới em tui. Em tui tối nay ngủ chắc nó sẽ nhớ tui lắm. Tui đang nghĩ về Má... thì nghe gịong hát thánh thót từ phía dưới ao :
Ai hát ngoài ao
chừng ngồi giặt áo
giọng hò êm quá
mà anh ngỡ ai rót mật vào lòng
anh cuốc vườn sau
mặt trời trên đầu
ruộng vườn lên màu
vì em ước mong đây đó chung lòng....
Tui dừng lại lắng nghe lời hát, bồi hồi. Lại bài hát quen thuộc nàỵ. Bài hát đã từng xoáy tận tâm hồn tui. Tui nhớ Má tui quá , tui ngồi bệt xuống trên con đường lót gạch ngoằn ngoèo từng bậc. Người tui chùng xuống ... Buổi chiều như tím thẫm hơn dưới bóng mát của những tàn cây .
Tui ngồi đó cho tới lúc trời nhá nhem tối. Thuyên ra gọi tui vào và chỉ cho tui chỗ ngủ. Đêm đó có lẽ là một đêm dài nhất trong đời tui .
Sáng sớm hôm sau , một chú gia đinh dẫn tui ra cánh đồng sát bờ con sông. Nơi bày vịt đang kêu cạp cạp , có con đang rướn người , giơ hai cánh lên cao , vỗ vỗ trong không khí , giống như người ta đưa tay lên vươn vai sau một giấc ngủ không đầy. Chú ta chỉ cho tui một cái chòi làm bằng rơm :
- Đây là căn nhà của cậu đây. Sáng cậu lùa vịt đi qua những ruộng lúa đã gặt để cho chúng ăn. Chiều lùa chúng về đây . Rồi ngủ ở đây để coi bầy vịt. Cố gắng quan sát chúng đừng để chúng đi lạc, mất vịt. Coi chừng Ông Cả sẽ bắt cậu phải đền đấy.
Chú ta nói xong , đi lại chỗ thoai thoải của bờ sông nhặt những hột trứng vịt :
- Đêm vịt nó đẻ. Cậu nhớ gom hết vô thúng , sẽ có người ra lấy mang về. Hôm nay cậu đi theo học nghề cho quen nha.
Tui dạ dạ, vâng vâng cho có lệ. Đi chăn vịt thôi mà có chi là khó.
Vài ngày tập việc đã qua. Người tiền nhiệm của tui chính thức bàn giao để đi nhận nhiệm vụ mới. Hắn bàn giao cho tui cây gậy trúc trên đầu cây gậy có cột một chiếc áo rách. Hắn bảo đây là cây gậy trấn sơn, hắn trao cho tui giang san của bầy vịt. Tui cũng làm bộ trịnh trọng tiếp nhận ấn tín. Rồi chúng tui phá lên cười , cười sặc sụạ...Tui đã bắt đầu thật sự kiếp lang thang trên những cánh đồng.
Hằng ngày tui mong nhất là lúc lùa bầy vịt về chuồng. Khi bầy vịt bắt đầu về tới chuồng thì cũng là lúc tui nghe văng vẳng tiếng hát của Thuyên. Thuyên có nhiệm vụ mang cơm cho tui mỗi buổi chiều . Cùng cái nghề tôi tớ nên chúng tôi thân nhau thật dễ dàng :
Gió lay ao bèo
em thương anh không kể là giàu nghèo
miễn rằng tình đặng sơn keo
núi cao em cũng trèo
sông sâu em cũng lội vạn đèo em cũng qua...
Lùa vịt vào chuồng xong xuôi đâu đó. Tui vội vã chui vào chòi , nhìn Thuyên cười. Thuyên đang nằm chờ tui về , thấy tui chui vô cô ta vội vã ngồi lên. Tui chào và hỏi :
- Sao bữa nay Thuyên mang cơm cho tui sớm thế.
- Thì tui cũng mong ra khỏi cái nhà lớn đó càng sớm càng tốt mà. Ra đây thấy thoải mái thở hít không khí trong lành. Tui thấy cậu sướng hơn tui...
- Đi làm mướn mà...giống như đi ở đợ...có gì mà sướng hở Thuyên.
Thuyên nghe tui nói , cô ta sụ mặt xuống không thèm nhìn tui :
- Phải tui ở đợ mà.
Tui biết tui đã lỡ lời nên tui dỗ dành Thuyên :
- Thì tui cũng là...ở đợ , hơn gì ai đâu Thuyên.
Thuyên hơn tui vài tuổi , nhưng người nhỏ nhắn. Thuyên có khôn mặt thật dễ thương. Đôi mắt to long lanh buồn. Để phá tan cái không khí nặng nề vì câu nói hớ của mình. Tui gọi Thuyên:
- Thuyên ơi , Thuyên ơi...
- Có gì thì nói đi gọi hoài...
- À này..Sao Thuyên cũng biết hát bài hát...
- Biết hát thì có gì lạ...
- Ừ...nếu là bài hát khác thì không lạ , nhưng bài này là bài ruột của Má tui đó.
- Má cậu cũng biết hát hả?
- Má tui hát hay lắm đó. Giật giải thưởng cấp tỉnh đó.
Thuyên sáng mắt nhìn tui hỏi vồn vã :
- Thiệt hả...Kể tui nghe đi...
Tui rủ Thuyên ra ngồi trên bờ con sông. Con sông nước chảy êm đềm. Những đám lục bình nở hoa tim tím lững lờ trôi. Tui kể cho Thuyên nghe chuyện bài ca "Duyên Quê" của Má.
Ngày xưa lúc má còn là con gáị. Quê má không phải ở đâỵ. Quê má ở miền Đông. Má nổi tiếng xinh đẹp và có giọng ca rất ngọt, nên má được tuyển chọn vào ban văn nghệ xã. Má đã từng tham dự " Hội diễn văn nghệ cấp Huyện". Má đã đem danh dự về cho xã với bài đơn ca "Duyên Quê". Rồi má lại được tuyển vào đội văn nghệ Huyện để đi dự "Hội diễn cấp Tỉnh ". Lần này thì Má hát "ca đôi" với một chàng thanh niên xã khác. Chàng thanh niên này chính là Tía của tui sau này đó. Cũng vẫn bài "Duyên Quê" này Tía Má tui được trao giải nhất. Bài ca kỷ niệm của Má tui mà . Nhờ bài ca này mà tình yêu giữa Tía và Má tui nẩy nở. Họ hẹn hò nhau, họ yêu nhau say đắm. Nhưng tình yêu của họ không được sự đồng ý của hai gia đình...
Thuyên ngắt lời tui :
- Sao vậy..Xứng đôi quá mà...
- Vì cái tuổi. Cái tuổi kỵ...Má tui tuổi Dần , Tía tui tuổi Hợi... Nghe nói đâu Dần , Thân, Tỵ, Hợi..tứ hành xung gì đó...Không nên thành vợ thành chồng. Không thể có hạnh phúc , sẽ bị đổ vỡ...
- Sao cậu còn nhỏ mà rành dữ...
- Thì tui nghe Má tui kể lại chứ tui đâu biết chi. Mỗi lúc Má tui nhớ Tía tui Má tui hay hát bài ca này...
- Rồi sao hai người thành đôi vợ chồng vậy?
- Tía tui và Má tui rủ nhau bỏ trốn về miền Tây này lập nghiệp để có thể được cùng chung sống với nhaụ...Mà đúng thiệt đó nha... Sau khi có hai anh em tui rồi , Tía tui cứ bịnh hoài , rồi cuối cùng Tía tui chết. Chết lúc quá trẻ... Má tui buồn như chim lẻ bạn , Má tui khóc hoàị...
Cả hai đứa chúng tui im lặng hồi lâu. Chiều đang xuống. Những đàn trâu cũng đang được lùa về chuồng. Thấp thoáng vài người nông dân quẩy gánh bước nhanh... Thuyên đứng lên :
- Thôi vô ăn cơm đi để chị về kẻo tối rồị Bà Cả lại la...
Thuyên tự nhiên xưng chị với tui , nhưng tui không thích gọi Thuyên bằng chị. Tui gọi tên trổng thôi à.
Thuyên ra về rồi , tui lững thững bước vô chòi, nằm dài trên tấm cói mở miệng lẩnm bẩm hát :
Gió lay cành đa
Anh rhương , anh thương em thật thà
Mưa lay hoa cà
Da em quá mặn mà
Và thương bao giọt mồ hôi
đẹp má mặn môi ….
Tui nằm nghĩ về Thuyên , nghĩ thương cho hoàn cảnh Thuyên . Tui đúng là may mắn hơn Thuyên thiệt vì tui còn Má . Má tui ở vậy nuôi lớn anh em tui , dù tui biết mấy năm qua có vài nơi dòm ngó , nhưng Má tui không chịu . Trên trời đã hiện ra những vì sao . Con trăng đầu tuần lưỡi liềm cũng đã nhô khỏi rặng tre cuối làng . Tui thiếp đi trong giấc ngủ . Trong giấc ngủ tui mơ màng thấy mình dắt tay Thuyên chạy tung tăng trên cánh đồng . Cùng nhau đuổi theo những con bướm muôn màu .
Thăm thoát mà tui đã tới làm việc cho nhà Ông Cả được ba năm rồi . Công việc kể ra cũng nhàn, chỉ mỗi tội là cả ngày phải phơi nắng trên những thửa ruộng đã gặt còn trơ lại những gốc rạ và những đống rơm . Suốt ngày nhìn bầy vịt tranh nhau kiếm ăn tui lại nghĩ tới mình . Người hay vật trong cõi đời này cũng vì kế sinh nhai mà phải bương chải . Mỗi người, mỗi vật một cách . Tui thì bận rộn với bầy vịt ngày đêm , chả còn thì giờ mà nhớ tới Má tới em . Mà lạ ghê dạo này tui ít nghĩ về Má như hôm xưa , mà bây giờ tui hay nghĩ tới Thuyên hơn . Lúc nào trong đầu tui , hình bóng của Thuyên với chiếc áo bà ba nâu, cái quần đen trúc bâu cũng lảng vảng . Hình bóng đơn sơ ấy vẫn theo tui đi khắp những cánh đồng . Tui đánh mất những cuộc chơi bắn bi, đánh khăng với đám bạn , thì giờ đâu nữa . Lắm lúc ngồi thơ thẩn một mình nghĩ lại tui nhớ tiếc làm sao .
Chiều nay tui cho bầy vịt về chuồng sớm hơn mọi bữa . Về gần đến chòi tui đã nghe tiếng hát thánh thót buồn của Thuyên . Thuyên chạy ra tươi cười :
- Bữa nay dìa sớm hả ?.
- Ừa …Dưng không nhớ ngày xưa , lúc cùng chúng bạn vui chơi …buồn nên cho vịt dìa sớm một bữa .
- Hay mình bầy trò chơi nha. Quang thích chơi gì nhỉ?
- Quang hả? Quang thích chơi bắn bi...
- Cái này thì Thuyên chịu...Hay chơi Ô Quan với chị nha
- Ừ thì Ô Quan.
Chúng tui hai đứa mò mẫm ra bờ cát nhặt những hòn sỏi , vẽ cờ Ô Quan...Tui chơi ăn hết quân của Thuyên. Thuyên thua cười gượng :
- Hết Quan tàn dân thu quân đánh lại...
- Thôi , tui không chơi nữa đâu chơi Ô Quan không vui gì hết...
- Hay mình chơi chi chi dành dành ...
- Ừ ha... Tui xòe bàn tay ra và Thuyên đặt ngón tay trỏ lên ngay giữa bàn tay tui. Hai đứa cùng đọc : Chi chi dành dành, cái đanh thổi lửa , con ngựa chết trương , ba vương ngũ đế , cấp kế đi tìm con chim. Nắm được. Tui nắm bàn tay lại thiệt nhanh , Thuyên không kịp rút tay về. Tui nắm hoài không buông. Thuyên nhỏ nhẹ : Buông tay Thuyên ra đi...Tui buông ra , tui nói không nhìn Thuyên , tui nói trong hơi thở gấp gáp , giọng rung rung : Tui muốn nắm tay Thuyên hoài , nắm hoài thôi....
Tối đó hai đứa tui nói nhiều chuyện lắm , mãi tới khuya Thuyên mới ra về. Ngày hôm sau không thấy Thuyên mang cơm ra cho tui.. Tui ngạc nhiên khi chú gia đinh mang cơm tới. Khi chú ra về, tui mới dở gà mên cơm ra. Trong đó có một miếng giấy gấp làm tư. Tui mở ra đọc :
"Tối qua về trễ bị Bà Cả phạt . Hôm nay không thể mang cơm cho Quang được..."
Tui buồn. Rồi hai ngày , rồi ba ngày , tui mong Thuyên tới. Ngày thứ tư Thuyên tới.. Tui mừng hơn năm xưa Má về chợ. Tui mừng chưa hết thì nghe Thuyên nói : Má tui bịnh, Bà Cả cho tui về bên nhà một ngày thăm má. Đàn vịt bỏ đấy cho Thuyên coi , Thuyên đã bê ra đây một thúng thóc cho vịt ăn , ngày mai vịt dậm chân tại chỗ.
Tui lo quá không biết Má bịnh làm saọ Tui muốn bỏ chạy về ngay. Thuyên kéo tui lại , ghé sát tai tui nói nhỏ :
- Bắt con vịt về nấu cháo cho Má ăn.
Tui tròn xoe đôi mắt :
- Úy trời đâu được. Ông Cả mà biết thì chết...
Thuyên ra chỗ bầy vịt tóm một con , trói lại đưa cho tui :
- Cầm đi. Không ai biết đâu. Thuyên chịu tội cho...
Tui lưỡng lự cầm và chạy tắt qua ba bốn cánh đồng để về nhà thăm Má. Tui nói dối Má là Ông Cả nghe nói Má bịnh nên cho Má con vịt để Má bồi dưỡng.
Tui về ở chơi với Má một ngày rồi trở lại làm việc.
* * *
Một tuần sau.
Không biết từ đâu mà Ông Cả phát giác chuyện tui bắt vịt về nhà. Thuyên nhận tội thay cho tui , nhưng cũng không xoay chuyển được quyết định của Ông Cả : Tui và Thuyên bị đuổi việc. Trưa hôm đó hai đứa tui khăn gói rời nhà Ông Cả , chả biết đi đâu , về nhà thì chưa biết phải nói với má thế nào, nên chúng tôi đứa trước đứa sau lững thững ra bờ sông ngồi. Thuyên hỏi tui :
- Giờ tính sao Quang?
- Kệ tới đâu hay tới đó , lo gì.
Mà thiệt đó nha , tui không có lo gì hết , bây giờ lớn khôn rồi bộ không kiếm được việc gì làm hay sao mà lo . Tui săn ống quần lên lội xuống nước. Nước sông mát lạnh , tui vục nước rửa mặt . Thuyên nằm ngả lưng trên bờ cỏ , nhìn những cụm mây lờ lững bay . Thuyên hát như đang lạc vào vùng cổ tích , lạc vào một giấc mơ êm đềm ,mượt như nhung :
Dăm miếng trầu cay
Một buồng cau trắng , một buồng cau trắng
mà duyên đôi ta nên vợ thành chồng
Một túp lều tranh
Một vừng trăng tròn
Một vừng trăng tròn
Mà tha thiết yêu cho hết tơ lòng
Tui ngẩn ngơ, chơi vơi trong giọng hát Thuyên :
- Thuyên đã có ngườị..thương rồi phải không?
Thuyên cười tủm tỉm : Ừa đó...Có rồi đó...
Tui biết Thuyên nói chơi nhưng trong lòng tui vẫn xốn xang. Tui buồn , tui không tin ở tui chút nào...
Hai đứa tui lang thang đi hái bình bát, những trái bình bát chín vàng gợi thèm , nhưng không đứa nào muốn ăn. Ở nhà quê trời tối rất nhanh , cuối cùng rồi chúng tôi cũng phải về nhà. Vừa bước vô cửa má đã hỏi :
- Bị đuổi rồi phải không?
Tui vo vo cái đầu :
- Dạ...Cả Thuyên cũng bị đuổi luôn Má. Tui giới thiệu Thuyên với Má. Má nói với Thuyên :
- Không sao, thì ở đây với Má. Má đi làm gì thì bay đi làm cái đó...
Từ hôm đó Thuyên ở lại trong nhà tui. Em tui thích Thuyên lắm vì Thuyên chìu nó hết mực. Chúng tôi sống thật êm vui, đầm ấm dù trong cảnh nghèo. Tui ban ngày làm mướn cho người ta , đêm về đi soi cá, soi chim kiếm thêm, vất vả một chút nhưng cuộc sống cũng dễ thở hơn.
Một tối nọ , tự nhiên Thuyên muốn đi theo tui soi cá. Tui nói đi đêm đi hôm cực lắm đó. Thuyên nói : Cho chị đi theo để biết Quang cực như thế nào. Tui đồng ý. Tui cầm cái vợt dài , còn Thuyên cầm giỏ theo sau. Buổi chiều vừa đổ cơn mưa , nên mặt ruộng xâm xấp nước. Cóc nhái kêu inh ỏi. Tui đeo cái đèn pin trên trán. Đi mãi mà chưa kiếm được con gì. Bỗng có tiếng nước động , tui soi đèn về hướng đó , một chú vịt le le đang cựa quậỵ. Tui đưa cái cần vợt ra , chưa kịp chụp xuống thì Thuyên la lên : Coi chừng Quang. Tui chưa biết chuyện gì thì Thuyên đã nhào tới tui làm tui té xuống bờ ruộng. Tui hỏi : Chuyện gì vậỵ. Thuyên nói : Rắn. Tui vùng đứng lên , vừa chợt nhìn thấy con rắn hổ lao đi. Tui vung cây cần vợt đập nó chết.
- Nó cắn chị rồi Quang ơi.
Tui nghe mà hết hồn. Tui chạy lại bên Thuyên. Vết răng in sâu trên bắp chân . Tui xé cái aó thun của tui để cột ngay trên đùi của Thuyên . Tui vứt hết . Tui cõng Thuyên , tui chạy thục mạng trên những bờ ruộng về hướng nhà ông Năm thầy rắn , ông thầy rắn đã lấy nọc độc và dịt thuốc chổ vết thương . Ông nói với tui nên đưa cổ đi bịnh viện ngay đi . Tui lại cõng Thuyên tui chạy về hướng trạm xá của xã . Nhưng Thuyên nói với tui giọng đứt quãng :
- Thuyên khó thở quá , ngực Thuyên đau nhói . Cho Thuyên dìa nhà Má đi .
- Không được , phải đi cấp cứu chớ Thuyên .
- Cho Thuyên dìa nha đi .
Thuyên khóc, nước mắt nhỏ âm ấm trên vai tui . Tui cũng khóc . Tui cõng Thuyên về nhà . Trên đường về nhà Thuyên ghì chặt đôi vai tui , thì thào :
- Những ngày sống bên Má , Thuyên vui lắm, Thuyên sẽ nhớ mãi …
Sáng hôm sau Thuyên vĩnh viễn rời xa tui . Thuyên nằm đó thân hình tím bầm . Tui đau lòng quá mà không khóc được . Suốt mấy năm sống gần nhau mà Thuyên chớ hề nói cho tui biết Tía của Thuyên ở đâu . Muốn báo tin cho Ổng mà đành chịu .
Bây giờ Thuyên đã mồ yên mả đẹp . Thuyên đi Thuyên đã mang cả hồn tui đi mất . Tui thờ thẫn ngồi một đống , mắt nhìn xa xôi . Mẹ tui cả tuần ủ rũ chả muốn đi làm . Nhìn thấy tui bơ phờ, Má tui chỉ biết lắc đầu .
Tui bước lại bên bàn thờ Thuyên , đưa tay nâng tấm hình lên . Hình Thuyên cười thiệt tươi . Tui nghe văng vẳng tiếng hát của Má từ sau bếp :
Cho đến ngày mai
Dù mưa hay nắng
Lòng ta vẫn thắng
Mà đôi chúng ta xây dựng đời này
Ta có bàn tay
Một tình yêu này
Một đời xum vầy
Thì đâu khó chi lấp biển vá trờị
“Một đời xum vầy “ . Nghe sao mặn đắng ở trên môi . Lời yêu thương còn chưa tỏ mà ước chi chuyện trăm năm cau trầu . Má hát cho tâm sự của Má hay Má hát cho tui . Những giọt nước mắt tui âm thầm nhỏ xuống trên khung ảnh Thuyên . Tui thấy nụ cười của Thuyên nhòa đi .
Lê Du Miên
Từ ngày tía tui nằm xuống , gia đình tôi càng nghèo khó hơn. Thiệt tình không hiểu sao tía tui đành đoạn bỏ vợ, bỏ con mà đi theo ông bà chi sớm để má tui và anh em tui khổ. Tội nghiệp má tui , làm lụng vất vả, đầu tắt mặt tối. Má tui hễ có ai kêu làm gì thì làm nấy. Ngày mùa thì đi cấy, đi nhổ mạ mướn cho người ta , rồi đi gặt, đi đập lúa... tối mịt mùng mới về ôm theo một thúng lúạ. Về tới nhà má còn đốt đèn rê , xẩy lúa. Anh em tui thì ngủ gà ngủ gật. Có tối Má hỏi tui :
- Con đã cho em ăn cơm chưa mà sao nó đã ngủ queo rồi.
Tui nhìn má mồ hôi chảy ướt áo , bùn đất lấm lem trên tóc má, mà lòng đau quặn. Tôi nói với má :
- Con cho em ăn cơm nguội rồi má. Sao má về trễ quá vậy má. Em con nó mong, nó chờ miết rồi nó ngủ luôn...
Tui không dám nói với má tui là...cơm đã hết, tui chưa có ăn gì , mà má tui chắc cũng đâu đã có gì vô bụng chớ.
Má tui ngó về chiếc giường em tui ngủ,đưa tay quẹt nước mắt., rồi ôm tui. Tui nhìn thấy nước mắt má ứa ra , mắt tui cũng mờ đi , tôi chả còn trông thấy rõ những gì trên khuôn mặt của má nữa , chỉ còn mùi hăng hăng của bùn, của xình, cái mùi quen thuộc với má con tui từ ngày tía tui mất. Từ ngày tía tui không còn thương anh em tui nữa, tía tui ra nghĩa địa nằm , anh em tui bữa đói, bữa no.
- Con ghét tía. Tía bỏ đi để má một mình khuya sớm. Má dạo này ốm và đen...không còn giống má hôm nàọ Con thương má. Con chỉ thương má.
Má tui xiết chặt tui vô lòng , giọng nói nghẹn nấc :
- Hổng được nói như vậy con. Tía con thương Má, thương các con lắm. Tía cũng chẳng muốn đi như vậy đâu con. Chỉ tại cái số của tía con ngắn ngủn vậy thôi. Chắc tía con ở đâu đó cũng đang nhìn má con mình, tía khóc...
Tui mơ màng thấy tía tui da mặt trắng bệch, tóc tai bù xù , đưa tay ra với với tui. Tui sợ quá co rúm người lạị. Cái bụng tui nó cồn cào , nó cồn cào và tui ngủ thiếp đi trong vòng tay má tui lúc nào tui không biết. Khi tui thức dậy thì ông mặt trời đã nhô lên khỏi ngọn cau. Em tui vẫn còn ngủ. Nhà êm vắng.Tui biết má tui đã đi làm. Bữa nay người ta kêu bả đi nhổ cỏ lúa...
Mùa học tới chắc tui phải nghỉ học quá. Hôm trước má tui bị cảm , tui nói má nghỉ vài bữa cho khỏe, nhưng má tui nói má tui cố gắng làm để có tiền sắm cho tui bộ đồng phục. " Năm tới con học lớp sáu rùi, đâu có thể muốn mặc sao thì mặc đâu. Con bây giờ là học cao nhất họ hàng rùi đấỵ. Họ nội, họ ngoại đâu thấy ai có cái tiểu học đâu con. Thấy vậy má cũng mừng lắm. Cũng hãnh diện với người ta".
Thiệt đó , má tui gặp ai cũng khoe là tui học giỏi , là tui năm tới lên trung học rồi. Tội cho cái ước vọng nhỏ nhoi của má , nhưng tui sao đành thấy má lam lũ một mình. Cứ mỗi buổi tối khi má về , nhìn thấy khoảng lưng má ướt đẫm, đôi bàn tay má chai cứng , chân đi đất xướt xát gai cào , nước mắt tui lại trào ra. Nhìn thấy má người ta mà thương má mình quá. Má người ta đâu có phải lặn lội bương chải như vậy đâu. Má người ta còn có những bộ đồ lành lặn , má tui bộ nào cũng một vài miếng vá. Tui đi học nữa sao đành.
Nhìn đứa em vẫn nằm ngủ yên trên giường, khuôn mặt thật ngoan. Tui lấy tay áo chùi sơ đám nước miếng trên miệng nó rồi lững thững bò xuống giường , đi ra cửa. Tui đi ngang qua bàn thờ tía tui. Nhìn tấm ảnh tía tui cười . Tui dừng lại thắp nhang cho tía. Dù không có tiền mua gạo, nhưng má tui bao giờ cũng phải gắng cho có bó nhang ; Phải có nhang khói để tía con không lạnh lẽo. Tía con ở dưới khoẻ mạnh phù trợ cho má con mình." Tui cố nhớ lại những ngày tía tui còn sống , gia đình tui đỡ hơn nhiều... Những ngày ấy chỉ còn trong giấc mơ của tui thôi .
Ngoài xóm bọn trẻ con đang gọi nhau ơi ới. Những ngày hè này chúng hay rủ rê nhau đi tát cá, đi bắn chim, chạy ra đồng thả diều, vui chơi hồn nhiên. Tui sao không còn ham chơi nữa rồi . - Quang ơi, ra đây tao nói mày nghe
Thằng Tâm gọi tui. Tui đứng trong cửa nhìn ra :
- Có chuyện gì không mày?
- Đằng cây sao cuối khu rừng đó màỵ. Tao thấy cặp sáo đá bay về đó miệng ngậm mồị. Tao rình mấy ngày nay, tao đoán chắc là có ổ sáo trên đó. Tao đã tới gốc cây , lắng tai nghe, có tiếng kêu chiêm chiếp , mày đi với tao...
Trong đám bọn trẻ ở xóm , tui là đứa trèo cây hay nhứt , nên chúng hay rủ tui đi bắt chim lắm. Có bữa leo lên đụng tổ ong, ong nó bay ra chích tui túi bụi , tưởng đâu tui té xuống đất rồi. Tui cố gắng cầm cự , tụt xuống , chạy và lao ngay xuống cái đìa gần đó , lặn xuống , núp một hồi mới dám ngoi lên. Bữa đó mặt tui sưng như cái mâm. Má tui ngồi khóc... Từ đó tui tự hứa với lòng là tui không đi bắt chim nữa
- Tao không đi đâu. Tao phải ở nhà coi em tao...
Nắng đã lên cao. Cái nắng hè gay gắt làm sao. Tui vào bếp lục lọị. Má tui đã nấu cơm dành dụm cho anh em tui ăn cả ngày. Cầm tô cơm lên, gắp một miếng cá kho, tui ra ngồi trên hè cửa, vừa ăn vừa nhìn ra đường. Góc đường bên kia, dưới tàn cây râm mát. Bọn con gái đang tụm năm , tụm ba chơi đánh chuyền, chơi nhảy cò cò. Lúc thì chúng cười toáng lên, lúc thì cãi nhau chí chóe. Đứa này bảo đứa kia ăn gian, ngùng ngoằng nghỉ chơi. Một lúc rồi chúng lại tụ lại chơi năm mườị. Có đứa chạy núp ngay trong vườn nhà tuị..Tui thờ ơ, lơ đãng ngậm đôi đũa, nhìn những hạt nắng lung linh trong vườn. Nắng nhảy múa trên khoảng đất cát reo vui, nhưng trong lòng tui nắng làm rối loạn hoang mang. Nắng tong lòng tui thúc giục tui : "Chắc tui phải đi làm cái gì đó để phụ má tui. Phụ được chút nào hay chút đó, để cho em tui đi học...".
Tối hôm đó khi má tui đi làm về. Chờ cho má tắm rửa đâu đó xong xuôi. Tui dọn cơm lên. Bữa cơm có cá kho và rau muống luộc chấm nước mắm. Gia đình tui là dân rau giá, nhưng lại thích ăn rau muống. Ba má con tui tụ lại bên ánh đèn dầu leo lét, cùng ngồi ăn. Má tui gỡ xương cá cho em tui. Tui ngập ngừng :
- Má à...Con muốn thưa với má...
Má tui ngạc nhiên, ngừng ăn nhìn tui :
- Có chuyện gì mà bữa naỵ..con ấp úng hoài vậy?
- Con muốn...con muốn nghỉ học để đi làm gíup má...
Má tui thở dài :
- Cỡ con bây giờ đi làm được gì...? Con tính làm gì để giúp má đây.
- Con cũng chưa biết...nhưng...
- Thôi ăn cơm đi rồi đi ngủ. Đi ngủ sớm đị Má còn chút chuyện phải làm.
Dọn dẹp chén bát xong. Tui dẫn em tui đi ngủ. Đêm đó tui không tài nào ngủ được. Nằm nhìn hé ra thấy má ngồi cặm cụi sàng lúa. Đôi tay má thoăn thoắt, thỉnh thoảng má lại ngừng, kéo vạt áo lên lau mặt. Tui nghĩ má tui đang khóc. Tự dưng nước mắt tui cũng ứa ra.
Má tui làm việc tới khuya mới dừng tay, đứng dậỵ. Má vặn nhỏ chiếc đèn dầu rồi tiến về phía giường anh em tui. Tui làm bộ nhắm mắt nằm im như ngủ. Tui nghe tiếng má tui thì thầm : Trời ơi , Quang ơi . Sao không buông mùng xuống hở con? Muỗi tha tụi con đi mất thôi. Rồi má tui thả cái mùng xuống. Cái mùng may bằng vải thô quá dày đã che tối căn phòng hơn. Em tui cựa quậy, hình như thức giấc. Má tui nằm ké bên nó, vỗ về bằng tiếng hát nho nhỏ :
Em gái vườn quê
cuộc đời trong trắng
dầm mưa dãi nắng
mà em biết yêu trăng đẹp ngày rằm
anh biết mặt em
một chiều bên thềm
giọng hò êm đềm
và đôi mắt em lóng lánh sau rèm....
Bài hát này má thường hát ru anh em tui đã bao năm , nên tui cũng thuộc lòng. Mỗi lúc giọng hát của má như nghẹn lại. Em tui cũng đã nằm im. Má đưa tay lên quẹt mắt , nhẹ nhàng ra khỏi mùng tiền về phía cái giường ọp ẹp của má. Tui muốn níu má lại : Má ơi ngủ chung đi má. Con muốn được ngủ trong vòng tay yên lành của má mà....
* * * *
Hôm nay má tui nghỉ làm. Bả lo sắp xếp một ít quần áo cho tui vào cái bao vảị. Má chọn cho tui bộ đồ tươm tất nhất mà tui vẫn dành để đi học. Má bảo tui mặc vào. Hôm nay đám bạn tui bắt đầu năm học mới, còn tui bắt đầu đi làm. Má tui dẫn tui đi tới nhà Ông Cả Sang ở làng bên. Nhờ có người quen bên đó họ giới thiệụ. Ông Cả nhận cho tui vô giúp việc nhà. Công việc đầu tiên là Ổng giao cho tui chăm bầy vịt cả ngàn con.
Trên đường đi tới nhà ông Cả , Má tui dặn dò đủ điều nào là phải luôn ngoan ngoãn, phải vâng lời , phải kính trên nhường dưới. Nhà người ta là nhà giàu có con ạ. Mình chỉ là kẻ tôi tớ , làm công. Sống làm sao cho người ta yêu thương , thì mới dễ thở...Nghe má khuyên nhủ tui chỉ muốn khóc. Nhìn chúng bạn tung tăng cắp sách tới trường tui càng muốn khóc hơn. Tui nhớ lại năm sáu năm về trước cũng ngày này Má dẫn tui đi học. Mọi cái lạ lẫm lắm đối với tui. Bây giờ cũng thế, cũng con đường này mà sao tui có cảm tưởng như mới đi lần đầu , nếu không có má dắt đi chắc tui đi lạc không biết lối về. Tui tự an ủi mình: Cái chuyện này là tui tình nguyện mà. Má tui thì muốn tui tiếp tục học , nhưng tui đã quyết rồi. Má tui cũng chìu theo...
Khi đi ngang qua cổng ngôi trường thân yêu cũ , thằng Tâm chạy ùa ra :
- Quang ơi , tao chờ mày lâu rồi nè. Vô lớp cho tao ngồi bên mày nha. Ủa mà cặp mày đâu , sao lại mang cái bao này...
Tui không trả lời nó. Tui muốn bỏ chạỵ. Má tui quay đi. Tui biết Má tui đau lòng lắm. Tui đi xa rồi, xa hẳn tuổi học trò một sớm thu se lạnh.
Tới cổng nhà Ông Cả, hai con chó bẹc giê nhảy chồm ra sủa gâu gâu. Một cô gái, sau này tui biết tên là Thuyên , ra mở cửa. Thuyên mồ côi mẹ , cha Thuyên lấy vợ khác và Thuyên cũng như tui được giới thiệu vào làm việc cho gia đình Ông Cả. Má tui vào nói chuyện gởi gấm tui và đội ơn Ông Cả đã thương xót cho tui được tới hầu hạ Ông bà... Rồi Má tui ra về. Lúc này tui mới thấy cô đơn , thấy lạc lõng làm sao. Tui hối hận, tui níu tay Má , tui chỉ muốn đi về với má...Nhưng đã bước vào rồi , phải đi tiếp con đường này thui. Má tui bước đi thật nhanh , tui trông theo có cảm tưởng như là ly biệt. Tui sẽ sống ở cái nhà nàỵ. Ăn ngủ ở đây. Nhà má tuy gần mà xa. Xa thật rồi !
Suốt buổi sang tui ngồi ngoài hiên nhà Ông Cả, chả biết làm gì. Tới giờ ăn cơm , tui phụ với Thuyên dọn cơm lên , rồi đứng hầu quạt cho Ông Cả dùng cơm. Sau đó tui, Thuyên và vài người nữa cùng nhau ăn cơm dưới gian nhà bếp.
Buổi chiều tui lững thững ra bờ ao. Vườn nhà Ông Cả thật đẹp, cây cối lớp lang. Những chậu kiểng ngạo nghễ khoe cái giàu sang phú hộ. Chim chóc hót suốt ngàỵ. Tui vừa đi vừa nghĩ tới em tui. Em tui tối nay ngủ chắc nó sẽ nhớ tui lắm. Tui đang nghĩ về Má... thì nghe gịong hát thánh thót từ phía dưới ao :
Ai hát ngoài ao
chừng ngồi giặt áo
giọng hò êm quá
mà anh ngỡ ai rót mật vào lòng
anh cuốc vườn sau
mặt trời trên đầu
ruộng vườn lên màu
vì em ước mong đây đó chung lòng....
Tui dừng lại lắng nghe lời hát, bồi hồi. Lại bài hát quen thuộc nàỵ. Bài hát đã từng xoáy tận tâm hồn tui. Tui nhớ Má tui quá , tui ngồi bệt xuống trên con đường lót gạch ngoằn ngoèo từng bậc. Người tui chùng xuống ... Buổi chiều như tím thẫm hơn dưới bóng mát của những tàn cây .
Tui ngồi đó cho tới lúc trời nhá nhem tối. Thuyên ra gọi tui vào và chỉ cho tui chỗ ngủ. Đêm đó có lẽ là một đêm dài nhất trong đời tui .
Sáng sớm hôm sau , một chú gia đinh dẫn tui ra cánh đồng sát bờ con sông. Nơi bày vịt đang kêu cạp cạp , có con đang rướn người , giơ hai cánh lên cao , vỗ vỗ trong không khí , giống như người ta đưa tay lên vươn vai sau một giấc ngủ không đầy. Chú ta chỉ cho tui một cái chòi làm bằng rơm :
- Đây là căn nhà của cậu đây. Sáng cậu lùa vịt đi qua những ruộng lúa đã gặt để cho chúng ăn. Chiều lùa chúng về đây . Rồi ngủ ở đây để coi bầy vịt. Cố gắng quan sát chúng đừng để chúng đi lạc, mất vịt. Coi chừng Ông Cả sẽ bắt cậu phải đền đấy.
Chú ta nói xong , đi lại chỗ thoai thoải của bờ sông nhặt những hột trứng vịt :
- Đêm vịt nó đẻ. Cậu nhớ gom hết vô thúng , sẽ có người ra lấy mang về. Hôm nay cậu đi theo học nghề cho quen nha.
Tui dạ dạ, vâng vâng cho có lệ. Đi chăn vịt thôi mà có chi là khó.
Vài ngày tập việc đã qua. Người tiền nhiệm của tui chính thức bàn giao để đi nhận nhiệm vụ mới. Hắn bàn giao cho tui cây gậy trúc trên đầu cây gậy có cột một chiếc áo rách. Hắn bảo đây là cây gậy trấn sơn, hắn trao cho tui giang san của bầy vịt. Tui cũng làm bộ trịnh trọng tiếp nhận ấn tín. Rồi chúng tui phá lên cười , cười sặc sụạ...Tui đã bắt đầu thật sự kiếp lang thang trên những cánh đồng.
Hằng ngày tui mong nhất là lúc lùa bầy vịt về chuồng. Khi bầy vịt bắt đầu về tới chuồng thì cũng là lúc tui nghe văng vẳng tiếng hát của Thuyên. Thuyên có nhiệm vụ mang cơm cho tui mỗi buổi chiều . Cùng cái nghề tôi tớ nên chúng tôi thân nhau thật dễ dàng :
Gió lay ao bèo
em thương anh không kể là giàu nghèo
miễn rằng tình đặng sơn keo
núi cao em cũng trèo
sông sâu em cũng lội vạn đèo em cũng qua...
Lùa vịt vào chuồng xong xuôi đâu đó. Tui vội vã chui vào chòi , nhìn Thuyên cười. Thuyên đang nằm chờ tui về , thấy tui chui vô cô ta vội vã ngồi lên. Tui chào và hỏi :
- Sao bữa nay Thuyên mang cơm cho tui sớm thế.
- Thì tui cũng mong ra khỏi cái nhà lớn đó càng sớm càng tốt mà. Ra đây thấy thoải mái thở hít không khí trong lành. Tui thấy cậu sướng hơn tui...
- Đi làm mướn mà...giống như đi ở đợ...có gì mà sướng hở Thuyên.
Thuyên nghe tui nói , cô ta sụ mặt xuống không thèm nhìn tui :
- Phải tui ở đợ mà.
Tui biết tui đã lỡ lời nên tui dỗ dành Thuyên :
- Thì tui cũng là...ở đợ , hơn gì ai đâu Thuyên.
Thuyên hơn tui vài tuổi , nhưng người nhỏ nhắn. Thuyên có khôn mặt thật dễ thương. Đôi mắt to long lanh buồn. Để phá tan cái không khí nặng nề vì câu nói hớ của mình. Tui gọi Thuyên:
- Thuyên ơi , Thuyên ơi...
- Có gì thì nói đi gọi hoài...
- À này..Sao Thuyên cũng biết hát bài hát...
- Biết hát thì có gì lạ...
- Ừ...nếu là bài hát khác thì không lạ , nhưng bài này là bài ruột của Má tui đó.
- Má cậu cũng biết hát hả?
- Má tui hát hay lắm đó. Giật giải thưởng cấp tỉnh đó.
Thuyên sáng mắt nhìn tui hỏi vồn vã :
- Thiệt hả...Kể tui nghe đi...
Tui rủ Thuyên ra ngồi trên bờ con sông. Con sông nước chảy êm đềm. Những đám lục bình nở hoa tim tím lững lờ trôi. Tui kể cho Thuyên nghe chuyện bài ca "Duyên Quê" của Má.
Ngày xưa lúc má còn là con gáị. Quê má không phải ở đâỵ. Quê má ở miền Đông. Má nổi tiếng xinh đẹp và có giọng ca rất ngọt, nên má được tuyển chọn vào ban văn nghệ xã. Má đã từng tham dự " Hội diễn văn nghệ cấp Huyện". Má đã đem danh dự về cho xã với bài đơn ca "Duyên Quê". Rồi má lại được tuyển vào đội văn nghệ Huyện để đi dự "Hội diễn cấp Tỉnh ". Lần này thì Má hát "ca đôi" với một chàng thanh niên xã khác. Chàng thanh niên này chính là Tía của tui sau này đó. Cũng vẫn bài "Duyên Quê" này Tía Má tui được trao giải nhất. Bài ca kỷ niệm của Má tui mà . Nhờ bài ca này mà tình yêu giữa Tía và Má tui nẩy nở. Họ hẹn hò nhau, họ yêu nhau say đắm. Nhưng tình yêu của họ không được sự đồng ý của hai gia đình...
Thuyên ngắt lời tui :
- Sao vậy..Xứng đôi quá mà...
- Vì cái tuổi. Cái tuổi kỵ...Má tui tuổi Dần , Tía tui tuổi Hợi... Nghe nói đâu Dần , Thân, Tỵ, Hợi..tứ hành xung gì đó...Không nên thành vợ thành chồng. Không thể có hạnh phúc , sẽ bị đổ vỡ...
- Sao cậu còn nhỏ mà rành dữ...
- Thì tui nghe Má tui kể lại chứ tui đâu biết chi. Mỗi lúc Má tui nhớ Tía tui Má tui hay hát bài ca này...
- Rồi sao hai người thành đôi vợ chồng vậy?
- Tía tui và Má tui rủ nhau bỏ trốn về miền Tây này lập nghiệp để có thể được cùng chung sống với nhaụ...Mà đúng thiệt đó nha... Sau khi có hai anh em tui rồi , Tía tui cứ bịnh hoài , rồi cuối cùng Tía tui chết. Chết lúc quá trẻ... Má tui buồn như chim lẻ bạn , Má tui khóc hoàị...
Cả hai đứa chúng tui im lặng hồi lâu. Chiều đang xuống. Những đàn trâu cũng đang được lùa về chuồng. Thấp thoáng vài người nông dân quẩy gánh bước nhanh... Thuyên đứng lên :
- Thôi vô ăn cơm đi để chị về kẻo tối rồị Bà Cả lại la...
Thuyên tự nhiên xưng chị với tui , nhưng tui không thích gọi Thuyên bằng chị. Tui gọi tên trổng thôi à.
Thuyên ra về rồi , tui lững thững bước vô chòi, nằm dài trên tấm cói mở miệng lẩnm bẩm hát :
Gió lay cành đa
Anh rhương , anh thương em thật thà
Mưa lay hoa cà
Da em quá mặn mà
Và thương bao giọt mồ hôi
đẹp má mặn môi ….
Tui nằm nghĩ về Thuyên , nghĩ thương cho hoàn cảnh Thuyên . Tui đúng là may mắn hơn Thuyên thiệt vì tui còn Má . Má tui ở vậy nuôi lớn anh em tui , dù tui biết mấy năm qua có vài nơi dòm ngó , nhưng Má tui không chịu . Trên trời đã hiện ra những vì sao . Con trăng đầu tuần lưỡi liềm cũng đã nhô khỏi rặng tre cuối làng . Tui thiếp đi trong giấc ngủ . Trong giấc ngủ tui mơ màng thấy mình dắt tay Thuyên chạy tung tăng trên cánh đồng . Cùng nhau đuổi theo những con bướm muôn màu .
Thăm thoát mà tui đã tới làm việc cho nhà Ông Cả được ba năm rồi . Công việc kể ra cũng nhàn, chỉ mỗi tội là cả ngày phải phơi nắng trên những thửa ruộng đã gặt còn trơ lại những gốc rạ và những đống rơm . Suốt ngày nhìn bầy vịt tranh nhau kiếm ăn tui lại nghĩ tới mình . Người hay vật trong cõi đời này cũng vì kế sinh nhai mà phải bương chải . Mỗi người, mỗi vật một cách . Tui thì bận rộn với bầy vịt ngày đêm , chả còn thì giờ mà nhớ tới Má tới em . Mà lạ ghê dạo này tui ít nghĩ về Má như hôm xưa , mà bây giờ tui hay nghĩ tới Thuyên hơn . Lúc nào trong đầu tui , hình bóng của Thuyên với chiếc áo bà ba nâu, cái quần đen trúc bâu cũng lảng vảng . Hình bóng đơn sơ ấy vẫn theo tui đi khắp những cánh đồng . Tui đánh mất những cuộc chơi bắn bi, đánh khăng với đám bạn , thì giờ đâu nữa . Lắm lúc ngồi thơ thẩn một mình nghĩ lại tui nhớ tiếc làm sao .
Chiều nay tui cho bầy vịt về chuồng sớm hơn mọi bữa . Về gần đến chòi tui đã nghe tiếng hát thánh thót buồn của Thuyên . Thuyên chạy ra tươi cười :
- Bữa nay dìa sớm hả ?.
- Ừa …Dưng không nhớ ngày xưa , lúc cùng chúng bạn vui chơi …buồn nên cho vịt dìa sớm một bữa .
- Hay mình bầy trò chơi nha. Quang thích chơi gì nhỉ?
- Quang hả? Quang thích chơi bắn bi...
- Cái này thì Thuyên chịu...Hay chơi Ô Quan với chị nha
- Ừ thì Ô Quan.
Chúng tui hai đứa mò mẫm ra bờ cát nhặt những hòn sỏi , vẽ cờ Ô Quan...Tui chơi ăn hết quân của Thuyên. Thuyên thua cười gượng :
- Hết Quan tàn dân thu quân đánh lại...
- Thôi , tui không chơi nữa đâu chơi Ô Quan không vui gì hết...
- Hay mình chơi chi chi dành dành ...
- Ừ ha... Tui xòe bàn tay ra và Thuyên đặt ngón tay trỏ lên ngay giữa bàn tay tui. Hai đứa cùng đọc : Chi chi dành dành, cái đanh thổi lửa , con ngựa chết trương , ba vương ngũ đế , cấp kế đi tìm con chim. Nắm được. Tui nắm bàn tay lại thiệt nhanh , Thuyên không kịp rút tay về. Tui nắm hoài không buông. Thuyên nhỏ nhẹ : Buông tay Thuyên ra đi...Tui buông ra , tui nói không nhìn Thuyên , tui nói trong hơi thở gấp gáp , giọng rung rung : Tui muốn nắm tay Thuyên hoài , nắm hoài thôi....
Tối đó hai đứa tui nói nhiều chuyện lắm , mãi tới khuya Thuyên mới ra về. Ngày hôm sau không thấy Thuyên mang cơm ra cho tui.. Tui ngạc nhiên khi chú gia đinh mang cơm tới. Khi chú ra về, tui mới dở gà mên cơm ra. Trong đó có một miếng giấy gấp làm tư. Tui mở ra đọc :
"Tối qua về trễ bị Bà Cả phạt . Hôm nay không thể mang cơm cho Quang được..."
Tui buồn. Rồi hai ngày , rồi ba ngày , tui mong Thuyên tới. Ngày thứ tư Thuyên tới.. Tui mừng hơn năm xưa Má về chợ. Tui mừng chưa hết thì nghe Thuyên nói : Má tui bịnh, Bà Cả cho tui về bên nhà một ngày thăm má. Đàn vịt bỏ đấy cho Thuyên coi , Thuyên đã bê ra đây một thúng thóc cho vịt ăn , ngày mai vịt dậm chân tại chỗ.
Tui lo quá không biết Má bịnh làm saọ Tui muốn bỏ chạy về ngay. Thuyên kéo tui lại , ghé sát tai tui nói nhỏ :
- Bắt con vịt về nấu cháo cho Má ăn.
Tui tròn xoe đôi mắt :
- Úy trời đâu được. Ông Cả mà biết thì chết...
Thuyên ra chỗ bầy vịt tóm một con , trói lại đưa cho tui :
- Cầm đi. Không ai biết đâu. Thuyên chịu tội cho...
Tui lưỡng lự cầm và chạy tắt qua ba bốn cánh đồng để về nhà thăm Má. Tui nói dối Má là Ông Cả nghe nói Má bịnh nên cho Má con vịt để Má bồi dưỡng.
Tui về ở chơi với Má một ngày rồi trở lại làm việc.
* * *
Một tuần sau.
Không biết từ đâu mà Ông Cả phát giác chuyện tui bắt vịt về nhà. Thuyên nhận tội thay cho tui , nhưng cũng không xoay chuyển được quyết định của Ông Cả : Tui và Thuyên bị đuổi việc. Trưa hôm đó hai đứa tui khăn gói rời nhà Ông Cả , chả biết đi đâu , về nhà thì chưa biết phải nói với má thế nào, nên chúng tôi đứa trước đứa sau lững thững ra bờ sông ngồi. Thuyên hỏi tui :
- Giờ tính sao Quang?
- Kệ tới đâu hay tới đó , lo gì.
Mà thiệt đó nha , tui không có lo gì hết , bây giờ lớn khôn rồi bộ không kiếm được việc gì làm hay sao mà lo . Tui săn ống quần lên lội xuống nước. Nước sông mát lạnh , tui vục nước rửa mặt . Thuyên nằm ngả lưng trên bờ cỏ , nhìn những cụm mây lờ lững bay . Thuyên hát như đang lạc vào vùng cổ tích , lạc vào một giấc mơ êm đềm ,mượt như nhung :
Dăm miếng trầu cay
Một buồng cau trắng , một buồng cau trắng
mà duyên đôi ta nên vợ thành chồng
Một túp lều tranh
Một vừng trăng tròn
Một vừng trăng tròn
Mà tha thiết yêu cho hết tơ lòng
Tui ngẩn ngơ, chơi vơi trong giọng hát Thuyên :
- Thuyên đã có ngườị..thương rồi phải không?
Thuyên cười tủm tỉm : Ừa đó...Có rồi đó...
Tui biết Thuyên nói chơi nhưng trong lòng tui vẫn xốn xang. Tui buồn , tui không tin ở tui chút nào...
Hai đứa tui lang thang đi hái bình bát, những trái bình bát chín vàng gợi thèm , nhưng không đứa nào muốn ăn. Ở nhà quê trời tối rất nhanh , cuối cùng rồi chúng tôi cũng phải về nhà. Vừa bước vô cửa má đã hỏi :
- Bị đuổi rồi phải không?
Tui vo vo cái đầu :
- Dạ...Cả Thuyên cũng bị đuổi luôn Má. Tui giới thiệu Thuyên với Má. Má nói với Thuyên :
- Không sao, thì ở đây với Má. Má đi làm gì thì bay đi làm cái đó...
Từ hôm đó Thuyên ở lại trong nhà tui. Em tui thích Thuyên lắm vì Thuyên chìu nó hết mực. Chúng tôi sống thật êm vui, đầm ấm dù trong cảnh nghèo. Tui ban ngày làm mướn cho người ta , đêm về đi soi cá, soi chim kiếm thêm, vất vả một chút nhưng cuộc sống cũng dễ thở hơn.
Một tối nọ , tự nhiên Thuyên muốn đi theo tui soi cá. Tui nói đi đêm đi hôm cực lắm đó. Thuyên nói : Cho chị đi theo để biết Quang cực như thế nào. Tui đồng ý. Tui cầm cái vợt dài , còn Thuyên cầm giỏ theo sau. Buổi chiều vừa đổ cơn mưa , nên mặt ruộng xâm xấp nước. Cóc nhái kêu inh ỏi. Tui đeo cái đèn pin trên trán. Đi mãi mà chưa kiếm được con gì. Bỗng có tiếng nước động , tui soi đèn về hướng đó , một chú vịt le le đang cựa quậỵ. Tui đưa cái cần vợt ra , chưa kịp chụp xuống thì Thuyên la lên : Coi chừng Quang. Tui chưa biết chuyện gì thì Thuyên đã nhào tới tui làm tui té xuống bờ ruộng. Tui hỏi : Chuyện gì vậỵ. Thuyên nói : Rắn. Tui vùng đứng lên , vừa chợt nhìn thấy con rắn hổ lao đi. Tui vung cây cần vợt đập nó chết.
- Nó cắn chị rồi Quang ơi.
Tui nghe mà hết hồn. Tui chạy lại bên Thuyên. Vết răng in sâu trên bắp chân . Tui xé cái aó thun của tui để cột ngay trên đùi của Thuyên . Tui vứt hết . Tui cõng Thuyên , tui chạy thục mạng trên những bờ ruộng về hướng nhà ông Năm thầy rắn , ông thầy rắn đã lấy nọc độc và dịt thuốc chổ vết thương . Ông nói với tui nên đưa cổ đi bịnh viện ngay đi . Tui lại cõng Thuyên tui chạy về hướng trạm xá của xã . Nhưng Thuyên nói với tui giọng đứt quãng :
- Thuyên khó thở quá , ngực Thuyên đau nhói . Cho Thuyên dìa nhà Má đi .
- Không được , phải đi cấp cứu chớ Thuyên .
- Cho Thuyên dìa nha đi .
Thuyên khóc, nước mắt nhỏ âm ấm trên vai tui . Tui cũng khóc . Tui cõng Thuyên về nhà . Trên đường về nhà Thuyên ghì chặt đôi vai tui , thì thào :
- Những ngày sống bên Má , Thuyên vui lắm, Thuyên sẽ nhớ mãi …
Sáng hôm sau Thuyên vĩnh viễn rời xa tui . Thuyên nằm đó thân hình tím bầm . Tui đau lòng quá mà không khóc được . Suốt mấy năm sống gần nhau mà Thuyên chớ hề nói cho tui biết Tía của Thuyên ở đâu . Muốn báo tin cho Ổng mà đành chịu .
Bây giờ Thuyên đã mồ yên mả đẹp . Thuyên đi Thuyên đã mang cả hồn tui đi mất . Tui thờ thẫn ngồi một đống , mắt nhìn xa xôi . Mẹ tui cả tuần ủ rũ chả muốn đi làm . Nhìn thấy tui bơ phờ, Má tui chỉ biết lắc đầu .
Tui bước lại bên bàn thờ Thuyên , đưa tay nâng tấm hình lên . Hình Thuyên cười thiệt tươi . Tui nghe văng vẳng tiếng hát của Má từ sau bếp :
Cho đến ngày mai
Dù mưa hay nắng
Lòng ta vẫn thắng
Mà đôi chúng ta xây dựng đời này
Ta có bàn tay
Một tình yêu này
Một đời xum vầy
Thì đâu khó chi lấp biển vá trờị
“Một đời xum vầy “ . Nghe sao mặn đắng ở trên môi . Lời yêu thương còn chưa tỏ mà ước chi chuyện trăm năm cau trầu . Má hát cho tâm sự của Má hay Má hát cho tui . Những giọt nước mắt tui âm thầm nhỏ xuống trên khung ảnh Thuyên . Tui thấy nụ cười của Thuyên nhòa đi .
